Zdrowie w Nauce Buddy

Zauważyłem na szpitalnym papierze motto: “Arogya parma labha”. Każdy naturalnie uważa, że oznacza to, że cielesne zdrowie jest najwyższą zdobyczą i wydaje się, że takie motto jest jak najbardziej odpowiednie dla szpitala. Ale być może zainteresuje cię co na ten temat ma do powiedzenia Budda. Następujący fragment pochodzi z M 75. Budda mówi do Magandiya, wędrowca: Wtedy Zrealizowany wypowiedział te strofy:

Dobre zdrowie jest najwyższą zdobyczą,
Nibbana jest najwyższą przyjemnością,
I ośmioraka ścieżka jest tą,
co spokojna i wiodąca ku nieśmiertelności.

Kiedy to zostało powiedziane, wędrowiec Magandiya rzekł do Zrealizowanego: "To cudowne, Mistrzu Gotama to wspaniałe, Mistrzu Gotama, jak dobrze to zostało przez Mistrza Gotamę powiedziane: 'Dobre zdrowie jest najwyższą zdobyczą, nibbana jest najwyższą przyjemnością'. Ja także, Mistrzu Gotama słyszałem to powiedzenie przekazywane od nauczyciela do ucznia przez wędrowców dawnych czasów: 'Dobre zdrowie jest najwyższą zdobyczą, nibbana jest najwyższą przyjemnością'. I Mistrz Gotama się z tym zgadza".

 -"A w tym powiedzeniu, które Magandiyo usłyszałeś, przekazywanym od nauczyciela do ucznia przez wędrowców z dawnych czasów: 'Dobre zdrowie jest najwyższą zdobyczą, nibbana jest największą przyjemnością', co jest tym dobrym zdrowiem, co jest tą nibbaną?" Kiedy to zostało powiedziane, wędrowiec Magandiya potarł swe ciało ręką -"To jest Mistrzu Gotama, tym dobrym zdrowiem, to jest tą nibbaną. Obecnie, Mistrzu Gotama, cieszę się dobrym zdrowiem i jest mi przyjemnie, nic mi nie dolega".

 -"Załóżmy Magandiyo, że jest człowiek niewidomy od urodzenia, który nie może widzieć form; ani ciemnych ani jasnych, ani form niebieskich, ani form żółtych, ani form czerwonych, ani form karmazynowych, który nie może widzieć równego ani nierównego, który nie może widzieć gwiazd, ani słońca ani księżyca. I załóżmy, że usłyszy on człowieka mówiącego: 'Cóż za elegancką rzeczą jest to białe ubranie, aż miło się na nie patrzy, czyste i bez plam!' I uda się w poszukiwaniu takiego ubrania. I załóżmy, że pewien człowiek oszuka go zwykłym ubraniem poplamionym tłuszczem i sadzą, mówiąc: 'Tu dobry człowieku jest białe ubranie dla ciebie, miło się na nie patrzy, czyste i bez plam'; i załóżmy, że je zaakceptuje i założy ubranie na siebie i będąc zadowolonym wypowie słowa przyjemności: 'Cóż za elegancką rzeczą jest to białe ubranie, aż miło się na nie patrzy, czyste i bez plam!'- Jak myślisz Magandiyo, czy ten człowiek niewidomy od urodzenia zaakceptował to ubranie poplamione tłuszczem i sadzą i założył je na siebie i będąc zadowolonym wypowiedział słowa przyjemności: 'Cóż za elegancką rzeczą jest to białe ubranie, aż miło się na nie patrzy, czyste i bez plam!', ponieważ on sam poznał to i zobaczył, lub uczynił tak kierowany wiarą w słowa człowieka widzącego?"

-"Z pewnością Mistrzu Gotama, ten ślepy od urodzenia człowiek zaakceptował to ubranie poplamione tłuszczem i sadzą i założył je na siebie i będąc zadowolonym wypowiedział słowa przyjemności: 'Cóż za elegancką rzeczą jest to białe ubranie, aż miło się na nie patrzy, czyste i bez plam!' bez osobistego poznania i widzenia tego a tylko kierowany zaufaniem do słów człowieka widzącego".  -"Tak też Magandiyo, wędrowcy z sekt są ślepi i bez wglądu i bez poznania dobrego zdrowia, bez zobaczenia nibbany, a jednak mówią 'Dobre zdrowie jest najwyższą zdobyczą, nibbana jest najwyższą przyjemnością'. Te strofy:

Dobre zdrowie jest najwyższą zdobyczą,
Nibbana jest najwyższą przyjemnością,
I ośmioraka ścieżka jest tą,
Co spokojna i wiodąca ku nieśmiertelności.

były wypowiedziane przez Arahatów Całkowicie Przebudzonych w dawnych czasach, ale teraz z upływem lat zostały zaadoptowane przez przeciętniaków. Te ciało Magandiya jest chorobą, wrzodem, raną, bolączką, schorzeniem, a ty mówisz: 'Mistrzu Gotama to jest to dobre zdrowie, to jest ta nibbana'. Ty Magandiyo nie masz tego szlachetnego oka, którym można poznać dobre zdrowie i zobaczyć nibbanę. (Dalej Budda wskazuje wędrowcowi, co w rzeczywistości oznacza “dobre zdrowie” i “nibbana”).

(Nanavira Thera)

*

Czym różni się ariya będący na pierwszym etapie wiodącym do pełnego zdrowia? Posiada on percepcję nietrwałości, nieobecną u zwykłego człowieka. Oto jak uzyskali ten wgląd Sariputta i Moggallana:

Okoliczność była taka: Wędrowiec Sańjaya mieszkał w Rajagaha z licznymi podążającymi za nim wędrowcami. Sariputta i Mogallana wiedli święte życie pod przewodnictwem wędrowca Sańjaya. Uczynili oni pakt, kto pierwszy z nich osiągnie Nieśmiertelność, poinformuje o tym drugiego. O poranku czcigodny Assaji ubrał się i zabierając swą miskę i zewnętrzną szatę udał się do Rajagaha na żebraczy obchód. Idąc, jego sposób bycia budził zaufanie, czy poruszając się na przód, czy poruszając się do tyłu, spoglądając przed siebie, czy na bok, schylając się czy wyprostowując, ze spuszczonymi oczami szedł z gracją. Wędrowiec Sariputta zobaczył go, gdy ten żebrał o jedzenie w Rajagaha i pomyślał: “Są arahaci na świecie, ci co posiedli ścieżkę arahata i ten mnich jest jednym z nich. Załóżmy, że podejdę do niego i spytam pod czyją wodzą odszedł w bezdomność, lub kto jest jego nauczycielem, lub czyją Dhammę wyznaje”. Ale wtedy pomyślał: “Nie jest to czas na zadawanie pytań temu mnichowi, gdy wędruje między domami żebrając o jedzenie. Załóżmy, że będę podążał za nim i zbadam co ten poszukiwacz odkrył?”

Kiedy czcigodny Assaji zakończył obchód i opuścił Rajagaha ze swoim jedzeniem, czcigodny Sariputta podszedł do niego i go pozdrowił. Kiedy kurtuazyjna i grzecznościowa wymiana zdań została zakończona, stanął z boku i rzekł do niego: “Przyjacielu, twe zmysły są uspokojone, kolor twojej skóry jest czysty i jasny. Pod czyją wodzą odszedłeś w bezdomność? Lub kto jest twoim nauczycielem? Czyją Dhammę wyznajesz?" “Jest Wielki Mnich, przyjacielu, syn z rodu Sakyów, który odszedł w bezdomność z klanu Sakyów. Odszedłem w bezdomność pod wodzą Zrealizowanego. On jest moim nauczycielem. To Dhammę Zrealizowanego wyznaję”. “Ale co nauczyciel czcigodnego mówi, czego naucza?” “Dopiero niedawno odszedłem w bezdomność, przyjacielu, dopiero co zetknąłem się z tą Dhammą i Dyscypliną. Nie mogę nauczyć cię tej Dhammy szczegółowo. Jednakże, nauczę cię tej Dhammy w skrócie”. Wtedy Sariputta powiedział: “Niech tak będzie, przyjacielu. Powiedz dużo lub mało, jak ci wygodniej, przekaż mi teraz tylko znaczenie, gdyż nie potrzebuję nic więcej jak znaczenie, bez myśli jeszcze o szczegółach". Czcigodny Assaji przekazał wędrownemu Sariputtcie ten oto zarys Dhammy:

Tathagata określił przyczynę
Warunkowo powstałych rzeczy;
I także to co przynosi ich wstrzymanie.
Taka jest doktryna głoszona przez Wielkiego Mnicha.

I teraz gdy wędrowiec Sariputta usłyszał ten przekaz Dhammy, czyste, nieskazitelne oko Dhammy powstało u niego: Wszystko co jest podmiotem powstania jest podmiotem wstrzymania.
 
To jest prawda: nawet gdyby to było wszystko
Osiągnąłeś stan gdzie nie ma żalu
Który my wiele razy przez dziesięć tysięcy wieków
Mijaliśmy, nie dostrzegając.

Wędrowiec Sariputta udał się do wędrowca Moggallany. Wędrowiec Moggallana zobaczył go nadchodzącego. Powiedział: “Twoje zmysły są uspokojone, kolor twojej skóry jest czysty i jasny. Czy to możliwe byś odnalazł Nieśmiertelność?” “Tak przyjacielu, odnalazłem Nieśmiertelność”. “Ale jak ją odnalazłeś, przyjacielu?” Wędrowiec Sariputta opowiedział co się wydarzyło. Wtedy wędrowiec Moggallana usłyszał przekaz Dhammy:

Tathagata określił przyczynę
Warunkowo powstałych rzeczy;
I także to co przynosi ich wstrzymanie.
Taka jest doktryna głoszona przez Wielkiego Mnicha.

I wtedy, czyste, nieskazitelne oko Dhammy powstało u niego: Wszystko co jest podmiotem powstania jest podmiotem wstrzymania. (Vin. Mv1:23)

*

Mnisi, są dwa rodzaje chorób. Jakie dwa? Choroby ciała i choroby mentalne. Mnisi, można spotkać istoty wolne od cielesnych chorób przez jeden rok, dwa lata, trzy lata, cztery, pięć, dziesięć, dwadzieścia, trzydzieści, czterdzieści, pięćdziesiąt lat, wolne od chorób nawet przez sto lat. Jednak mnisi, trudno jest znaleźć istoty, które są wolne od mentalnych chorób nawet przez jedną chwilę, nie licząc tych ze zniszczonymi skazami. (A 4.157)

*

Mnisi, są cztery zniekształcenia percepcji, zniekształcenia umysłu, zniekształcenia poglądu. Jakie cztery? Traktowanie jako trwałe tego co nietrwałe, jest zniekształceniem percepcji, zniekształceniem umysłu, zniekształceniem poglądu. Traktowanie jako przyjemne cierpienia... jako ja tego co nie-ja. ...Jako atrakcyjne tego co odpychające, jest zniekształceniem percepcji, zniekształceniem umysłu, zniekształceniem poglądu.
(...) Postrzegając trwałość w nietrwałym, przyjemne w cierpieniu i ja w tym co nie-ja, atrakcyjne w tym co odpychające, istoty niszczone są przez błędny pogląd, szaleją tracąc rozum. Spętane więzami Mary, nie znajdując odpoczynku od więzów, istoty kontynuują wędrówkę, prowadzącą do narodzin i śmierci. (A 4.49)

*

Co generalnie jest uznawane za przyjemne, przez arahatów zwane jest cierpieniem. A co generalnie uznawane jest za cierpienie, arahaci znają jako przyjemność. Bądź świadomym tego paradoksu, jest trudny do zrozumienia i ignoranci w tej sprawie są w błędzie. (Sn 762)